Thursday, May 5, 2011

Nute Ni Lo Pian Chhuah Dan leh Nu Hmangaihna

By: RL Hmangaiha
Bible chhiar tur: Isaia 49:15, IKor. 13:4-7.
“A pasal pawhin a fak a, hmeichhe tam tak khawsak tha an awm a.
Mahse, nang chuan i khum vek a ni.” – Lal Solomona (Thuf. 31:28b)
1. Nute ni lo pian dan:
Kum 96 kal ta, kum 1914 May ni 8 khan khawvela ram ropui ber Amerika chuan kum tin May thla chawlhkar hnihna Sandei zel hi “Nute Ni” atana hmang turin an puang a. Nute Ni a lo pian chhuahna bul tak chu Julia Ward Howe-i an tih, mitdelte zirtirtu ropui tak chuan kum 53 a nih kum, kum 1872 khan a chenna Boston khawpuiah Nute Ni hmang turin mi a lo huaihawt tan a; chuta tang chuan miten nute pawimawhna chu an lo hlut thiam chho ta zel a. Tichuan, kum 35 a lo liam leh hnuah Anna Jarvis-i an tih chuan kum 1907 khan Amerika ram pumpuia hmang turin a bei veleh a; vanduaithlak tak maiin Nute Ni hlim taka chhungkaw tinten an hman dan hmu hman ta lovin a boral ta a ni!
Mahse, a fanu chuan theihtawp chhuahin a thawk chhunzawm leh a; Nute Ni hmang tura bul tan a nih atanga kum 42 meuh hun a inher liam hnuah khawvel chuan Nute Ni an lo hmang tan ta a ni. Keini Kawlram (Myanmar)-ah chuan kum 13 emaw chauh kan la hmang a! Nute Ni hman hi Kristian ram atanga lo piang mah ni se, khawvela ram sawmnga chuangin an hmang a. Sakhua leh hnam thila inhal tak Muslim leh Budis sakhaw betute meuh pawhin ihe lovin Nute Ni hi an hmang a ni. Tichuan, khawvela Ni pawimawh (Important Days) tarlan tawhnaah chuan Nute Ni an telh ve zel thin a ni.
Nute Ni, ni hauh bik an neihtir loh chhan hi mak tak a tling. Kan Lalpa Isua pawh a pian ni tak tuman kan hre lo ang hi a ni a; nu hmangaihna leh Lal Isua pian ni hi mihring hunbi chhiara teh dik theih a ni lo va, a rilin a thuk em em a ni. Kum tin May chawlhkar hnihna Pathianni kher kher hi hmang turin Amerika Presiden 28-na, Indopui I-naa inremna thuthlung 14 duang chhuaktu, Presiden thawk tawh zinga Ph.D. thlenga lehkha zir sang ber ni hiala an sawi Woodrow Wilson-a’n a nemnghet ta a ni.
2. Nu hmangaihna:
“Chu mi kha mi chuan chu tin kha tin a sawi” tih hian nu hmangaihna a hrilhfiah zo chuang lo va, amah mai hian nu hmangaihna bel chiangtuten a takin an nunpui mai zawk a ni. Mihring tawngkam thiamnain nu hmangaihna hi a sawifiah zo dawn lo va, mihring mita kan hmuh theih atang tein nu hmangaihna hi teh chhuah theih a ni lo va, nu chetvel dan atang pawhin an hmangaihna hi chhui chhuah theih a ni hek lo. Nu hmangaihna chu tu chawimawi mah phut si lovin, chawimawi phu ber a ni a, chawimawi dawna duh si lo, chawimawi loha vui si lo hi nu hmangaihna dik tak chu a lo ni. Nu hmangaihna hi ramri nei lo; mahse, ramri tihsawn rual lohva nghet a ni lawi si. “Nu hmangaihna dan” tia dan siam chi a ni lo va; mahse, hmangaihna dan la run ber an ni thung si. Nu hmangaihna chuan a phut lo va, a phutna dan erawh chu hriat thiam harsa khawpin a lan chhuahtir thung a. A aw-ka vin avangin a hmangaihna a da ta a ni lo va, a hmangaihna chu tawngkam chhuakah vin angin a lantir mai zawk a ni.
A faten suahsual an bawl chang te, a mit an tlun loh hunin a hauva, a zilh a, a tul danin a vua a, a beng a, a ngaihsak tha duh lo va, a haider a, a be duh lo va, ‘min tuithlar ta em ni?’ tih theih khawpin a inthiar fihlim daih thin! Heng a lan dan zawng zawng hi a hmangaih avanga hrehawm ti tak chunga a tawrhna vek a ni a; hmangaih
lo ang hiala a inlantir lai tak zawk hi a hmangaihna lantirtu, a chhiar thiam leh hmu thiamte tan chuan Nu Hmangaihna hmuh fiah a awlsam lai ber a ni tlat thung a ni.
Naupangten pangchang taka ‘Nanu’ an tih te, tawng fiah thiam lo chunga, ‘A-nu’ an tih te, puitlingte meuh pawhin, ‘Nu’ kan ti phung maite hi nu hmangaihna hla ril kan chham chhuak a lo ni reng a. Pa ber leng haw pawhin, “Khaw nge, i nu?” an tih te, na kan tawrh changa ‘Awi! ka nu’ kan ti vawng vawng thinte hlei hlei hian, hlimnaah pawh ‘NU’ hming lam rik hi a inhmeh a, harsatnaah pawh ‘NU’ hmangaihna hi a tuam damna damdawi tha ber leh chak ber a lo a nihzia a tifiah em em a ni. Pathian hmangaihna hi nu hmangaihna hre thiamte tan a fiah bik a; chu tiang bawkin Pathianin min hmangaihzia kan hriat duh chuan ‘Nu hmangaihna’ atang vek hian kan hre thei a ni.
Nu hmangaihna chuan amah leh amah tih tur a insiam chawp a. Mizo nu (hmeichhia) chu zing takah a tho va, mei a nun a, zing tui chuhin paikawngin tuium phurin a liam a. In a thlen rualin naupang zing thovin an rawn bawr buai a, pa ber mu peih tawh lovin puan vengin thingpui sen in pahin mei a dawrh khum. Chaw liam leh mei rem hlekah
pawh nu buhdeng a pun zel si. Chaw chhin upin a suan, bai bel a chhuang. Buhthlei pahin bai a vil hmin. Tukthuan an ei. A fa te zualte mut a lo chhuak. A fa leikang deuhten an lo pui ve. Chaw ei kham leh nau hnute pek a rual. Chaw fun leh tuthlawh leh tualkawr phurin an pa nen lo lamah an inzui liam; an fa leikang deuh hovin an fate ni tin sikul lamah an liam ve thung. Tlaiah nu fehin thingtuah leh hmehrua a rawn hawn. Insil hman lova nau hnute pek a tul. A then riltam an lo tap, a then an lo inbak kaih. Hah pawh sawi hlei thei lova thubuai rem a ngai. Khawpuiri hlauvin a then an lo tap. Ruah mal a lo tla, thing seng a ngai. Vawkin chaw a lo ngen. Ar lawih a lo hun tawh bawk. Zanriah ei khamah tui luma insil pahin thawmhnaw bal a su, naupang mutchhuak an lo tap, nau an mut vel chauhva vawk chaw chhum vil a ngai. Muthlu lawp lawp pahin la an hlum thin a ni.
Amah Rev. Dr. Rohmingliana’n, “Aw a va mak em nu hmangaihna, Aw, a va sang em nu hmangaihna, aw a va thlum em nu hmangaihna, aw a va nuam em nu hmangaihna dawngtu nih hi. Aw ka va ngai em ka nu hmangaihna kha, aw a va chhuanawm em nute hmangaihna hi,” a lo tih angin, kan naupan laiin nu hmangaihna ngaihtuah lem lovin kan lo awm ve mai mai a, kan lo puitling a, kan lo upa telh telha nu hmangaihna hi chu a fiah telh telh a, chutih hunah chuan mual min lo liamsan hman leh tawh si thin a nih hi!
“A tihzia dawnin mi tinem,
Ka nu, ka nu duh tak chu!
Tihsak ve thung ka va duh em!
Ka nu, ka nu duh tak chu!
Chet danin ka tilawm zel dawn,
Ama thawh phal lovin ka fawm,
Ka nu hi zah ber tur alawm !
Ka nu, ka nu duh tak chu!

“Ka nu hi tunhma lam khan lo hrechiang ni ila chuan hmanah khan Lalpa ka lo fak tawh tur. Khawnge, NU hi min han pe teh u, anmahni hmangin khawvel hi ka han ti danglam teh ang,” (St. Augustine-a). “Nuin a fa a rila rah chu a khawngaih lohna turin a nau hnute hne lai chu a theihnghilh thei em ni?” Chutiang bawkin, Kan Lalpa Isua’n min hmangaihna hi tuman an dal thei lo va, engmahin min then bawk lo vang. Chutiang chuan, Juda ho phei chuan, “Pathian hian khawi kipa awm a duh avangin, ‘NU’ hi a siam a ni,” an lo ti a ni. Nute Ni hmangtu zawng zawngte Lalpan malsawm rawh se.#

Source : Zoin

No comments:

Post a Comment